hizmetler) ile taşıma birimlerinin tanımlanmasını (“identification”) sağlamaktır. Sistem ile ticari ürünler
ve taşıma birimlerinin yanı sıra yerler (lokasyon) ve demirbaşlar da tanımlanmaktadır.
GS1 Sisteminin geliştirdiği Tanımlama ve Numaralandırma Standartlarının üç temel bileşeni vardır:
• Tanımlama Standartları
• Barkod / ADC-Otomatik Veri Toplama Teknolojileri (ADC-Automatic Data Capture)
• Elektronik Veri Değişimi (EDI-Electronic Data Interchange)
GS1 Sistemi ile ticari ürünler (mal ve hizmetler), taşıma birimleri, yerler ve demirbaşlar belli
standartlara uygun olarak tanımlanırlar. Tanımlama amacıyla kullanılan numara, bütün dünyada
geçerlidir ve bir ticari ürünün, yerin ya da demirbaşın tüm dünyada tek bir numara ile tanınmasını
sağlar.
Tanımlama amacıyla kullanılan numaralar, barkodlar ile de simgelenir. Barkodlar, bilgi sistemleri
kapsamındaki Otomatik Veri Toplama (ADC) uygulamalarında otomatik veri girişi yapılmasını
sağlamakta, bu amaçla barkod okuyucular kullanılmaktadır. Bilgi sistemlerine elle veri girişi yapılması
gereğini ortadan kaldıran ADC uygulamaları sayesinde, iş ortamlarının gerektirdiği doğruluk ve hıza
ulaşılarak işlemlerde verimlilik artışı elde edilir. GS1 Sisteminin barkod standartları, bu sistem
kapsamında kullanılacak barkodların uygulama kurallarını belirlemektedir. Bu kurallar, barkodlarda yer
alacak tanımlama numaraları ve tamamlayıcı bilgilerin nasıl kodlanacağını, kullanılacak barkod
alfabelerini, barkodların basım tekniklerini ve barkodların ürünler üzerindeki yerleştirilme biçimlerini
açıklamaktadır.
GS1 Sistemini uygulayan kuruluşlar, bu sistemin getirdiği standartlar sayesinde, işlemlerini
elektronik ortamda, işlem ve veri yinelemesine gerek kalmaksızın kolayca gerçekleştirmektedir;
özellikle işlem ve hareket sayısının çok yüksek olduğu taşıma, satış, depolama gibi iş süreçlerinde hız
ve doğruluk kazanılmakta, tüm bunların sonucunda da iş yapma verimliliği artmaktadır.
GS1 Sisteminin tanımlama ve kimliklendirme amacıyla geliştirdiği numaralar, bilgi sistemlerindeki
veritabanlarında yer alan kayıtlara erişmek üzere kullanılan erişim anahtarlarıdır.
Veritabanlarına erişim anahtarı olmak üzere geliştirilen GS1 tanımlama numaraları aşağıdaki özelliklere
sahiptir:
Tek: GS1 Sistemi ile tanımlanan ticari ürünler, taşıma birimleri, yerler ve demirbaşların her
biri bütün dünyada tek bir numara ile tanımlanırlar. Bu numaranın bir eşi daha yoktur;
dolayısıyla tanımlanan (kimliklendirilen) ürün, taşıma birimi, yer ya da demirbaş bir başkası
ile asla karışmaz.
Anlamsız: GS1 tanımlama numarası, yalnızca bir erişim anahtarı olma özelliğinin dışında
herhangi bir anlam taşımaz. Bu numara, tanımladığı ticari ürünün, taşıma biriminin,
yerin ya da demirbaşın özelliklerine ilişkin hiçbir bilgi içermez. Bu numaranın tek amacı,
tanımladığı parçanın bilgi sisteminde yer alan ayrıntılı bilgilerine erişilmesini sağlamaktır;
bu nedenle, bu numaranın içerdiği rakamları kullanarak herhangi bir işlem, sorgulama ya
da raporlama yapılmamalıdır.
Uluslararası: GS1 tanımlama numaraları, tüm dünya ülkelerinde ve tüm sektörel
uygulamalarda kullanılabilirler. GS1 numarası ile kimliklendirilen bir ürün, taşıma birimi,
yer ya da demirbaş tüm dünyada tek olarak tanınmaktadır. Bu numara dünyanın her
yerinde geçerli olduğundan bu numaranın her ülke için yeniden değiştirilmesi
gerekmemektedir.
Güvenli ve Kullanışlı: GS1 tanımlama numaraları bilgi sistemlerinde kolayca kullanılmak
üzere geliştirilmiştir. Bu numaralar, sabit uzunluktadır ve yalnızca rakamlardan oluşurlar
(sayısaldırlar). Numaraların sonlarında yer alan kontrol basamağı (“check digit”)
sayesinde numaranın elektronik sistemler tarafından yanlış algılanması da önlenmiştir.
GS1 Sistemi, ticari ürünler, taşıma birimleri, yerler ve demirbaşlar için tanımlayıcı numaralar
geliştirmiştir. Bu numaralar, tanımlanan birimler üzerinde gözle okunur biçimde yer alır ve aynı
zamanda barkod ile de gösterilirler. Tanımlama numaraları, elektronik ortamda, ticaret yapan
kuruluşların bilgi sistemleri arasında veri değişimi sırasında da kullanılırlar.
1) Ticari Ürün Numarası (GTIN-Global Trade Item Number)
Ticari ürünler, Tedarik Zincirinin herhangi bir noktasında sipariş edilen, satılan, dağıtımı yapılan,
yer değiştiren ya da satın alınan, dolayısıyla başta fiyatı olmak üzerine bütün tanımlayıcı bilgilerine
gerek duyulan mal ya da hizmetlerdir.
Ticari ürün tek bir parçadan oluşan bir birim olabileceği gibi, bir paket (kutu, koli, çuval, torba vb.)
içerisinde yer alan aynı ya da birbirinden farklı parçalardan da oluşabilir.
Ticaret amacıyla el değiştiren bu ürünler GTIN (Global Trade Item Number-Ticari Ürün Numarası)
olarak adlandırılan GS1 numarası ile tanımlanırlar. GTIN (Ticari Ürün Numarası), aşağıdakileri
tanımlamak üzere kullanılır:
- bir tek ürün (birim)0
- aynı üründen birden fazla sayıda (miktarda) içeren bir paket (kutu, koli, çuval,
torba, kasa vb.)
- değişik ürünlerden birden fazla sayıda içeren bir paket (karışık kutu, koli, çuval,
torba, kasa vb.)
Taşıma birimleri, Tedarik Zinciri içerisinde ticari ürünün taşınması ve/veya depolanması amacıyla
kullanılan paketleme birimleridir. Taşıma ve/veya depolama gibi lojistik uygulamalarda kullanılan
kutu, koli, torba, çuval, kasa ya da bu tür paketleri içeren varil, palet ya da konteyner gibi kaplar
taşıma birimi olarak anılırlar.
Taşıma birimlerini tanımlamak için SSCC (Serial Shipping Container Code) olarak adlandırılan GS1
numarası kullanılır. SSCC, 18 basamaklı bir numaradır ve taşıma biriminin seri numarasını içerir.
Bu seri numarası, bir taşıma birimini tüm diğer taşıma birimlerinden ayırdetmek amacıyla kullanılır.
3) Lokasyonlar (Locations)
Lokasyon numaraları, Tedarik Zinciri uygulamalarında tanımlanmasına gerek duyulan fiziksel,
fonksiyonel ya da yasal bir adresi simgeleyen numaralardır. GS1 Sisteminde, yasal şirket adresi,
departman, ambar, depo, depo içerisindeki fiktif alanlar (teslim alma/tesellüm noktası, kalite
kontrol alanı, sevkiyat rampası vb.) gibi özellikle belirtilmesi gereken adresler için lokasyon
numarası geliştirilmiştir.
Lokasyon numaraları, birbirleri ile EDI uygulamaları gerçekleştiren kuruluşlar arasında, teslimat
adresi, faturalama adresi, sevkiyat adresi ve bu adreslere ilişkin telefon numarası, faks numarası
gibi veri alanlarını içeren bilgi sistemi kayıtlarına erişmek amacıyla kullanılırlar. Adres alanlarında
tutulan veriler genellikle çok uzundur ve elektronik ortamda uzun verileri göndermek, almak ve
işlemek hız düşürücüdür. Bu nedenle, elektronik veri değişiminde adresler yerine lokasyon
numaralarının kullanılması çok daha etkindir. GS1 Lokasyon numaraları, bilgi sistemlerinde,
adreslerin ayrıntılı içeriklerine erişmek üzere bir erişim anahtarı olarak kullanılırlar.
GS1 Sisteminde, GS1 GLN (Global Location Number- Global Lokasyon Numarası) olarak
adlandırılan lokasyon numaraları, GTIN-13 numaralandırma standartı kullanılarak oluşturulurlar.
Gerek duyulduğunda barkod ile de simgelenebilirler.
4) Demirbaşlar (Assets)
GS1 Sistemi, sabit kıymet olarak kabul edilen demirbaşların tanımlanması için demirbaş numaraları
geliştirmiştir. Bu demirbaşlar, kuruluşların içinde sabit duran (taşınamaz), yer değiştirmeyen
varlıklar olabileceği gibi, ticaret yapan taraflar arasında hareket gören ve geri dönen (geri
dönüşümlü-“returnable”) kasa, palet, varil, konteyner gibi kaplar da olabilirler.
GS1 Sistemi ile kuruluşun içinde kalan, yer değiştirmeyen varlıklar GIAI (Global Individual Asset
Identifier) numarası ile tanımlanırlarken, yer değiştiren, gittiği yerden geri dönen ve yer değiştirme
hareketlerinin izlenmesine gerek duyulan varlıkları tanımlamak için GRAI (Global Returnable Asset
Identifier) numarası kullanılır.
1.4. GS1 TANIMLAMA VE NUMARALANDIRMA SİSTEMİNİN
UYGULANMASI
GS1 Tanımlama ve Numaralandırma Sistemi, başlangıçta perakende satış uygulamalarını
kolaylaştırmak ve hızlandırmak üzere geliştirilmiştir; ancak bilişim teknolojilerinde yaşanan gelişmelerin
ardından elektronik ortamda veri iletişiminin kolaylaşması ve yaygınlaşması sonucunda, üretim
noktasından son tüketiciye dek uzanan Tedarik Zincirinin her aşamasında kullanılabilecek düzeye
ulaşmıştır.
GS1 Sistemi bugün en yoğun olarak perakende satış uygulamalarında kullanılmaktadır. Perakende satış
noktasında satışa sunulan bir ticari ürün için GS1 numarası kullanılarak yapılan uygulama, Uygulama-
1’de örneklenmiştir.
GS1 Sistemi’nin Tedarik Zinciri içerisinde yer değiştiren bir taşıma birimi için nasıl kullanıldığı ise
Uygulama-2’de örneklenmiştir.
UYGULAMA-1: PERAKENDE SATIŞ UYGULAMASI
GTIN, bir ticari ürünün bütün dünyada tek bir numara ile tanınmasını
sağlar. Ticari ürünün tanınmasını sağlayan GTIN, ürünün tanımlama
numarasını içermektedir.
Perakende satış noktasında satışa sunulan bir ticari üründe GTIN-13 ya da
GTIN-8 standartında bir GTIN yer almaktadır. GTIN, ürünün paketi üzerinde
gözle görülür biçimde yazılı olduğu gibi, barkod ile de simgelenir. Bu numara,
bilgi sistemlerinde ürüne ait tanım ve fiyat bilgilerinin tutulduğu
veritabanlarındaki ürün kayıtlarına erişmek için bir erişim anahtarı olarak
kullanılır.
Bilgi sistemine bağlı ve barkod okuyuculu bir satış noktası terminali ya da
yazarkasada okutulan GS1 barkodu için aşağıdaki işlemler yapılır:
1. Barkod okuyucu, okuduğu barkodu rakamlara dönüştürür.
2. Rakamların oluşturduğu numara ile ürünün bilgi sistemindeki
(veritabanındaki) tanım kaydına erişilir.
3. Ürünün veritabanındaki tanım kaydından ürünün tanımı (stok kodu,
adı, satış birimi-adet, kutu, kg vb.) ile birim satış fiyatı elde edilir.
4. Ürünün tanımı ve birim satış fiyatı, veritabanından satış noktası
terminali/yazarkasaya gönderilir.
5. Satış noktası terminali/yazarkasada ürünün satılan miktarı ile birim
satış fiyatı çarpılarak satış tutarı hesaplanır.
6. Ürünün tanımı (adı, satış birimi vb.), birim satış fiyatı, satılan miktarı
ve satış tutarı satış fişi ya da fatura üzerine yazılır.
UYGULAMA-2: TEDARİK ZİNCİRİ UYGULAMASI
Tedarik Zinciri içerisinde üreticiden çıkarak müşteriye sevk edilen bir taşıma
birimi (“logistic unit”), taşıma sırasında el değiştirmekte, sırasıyla, üreticitaşıyıcı-
dağıtım merkezi-taşıyıcı-müşteri ortamlarında hareket etmekte, bu
hareketler sırasında depolama, taşıma ve yer değiştirme işlemleri
yapılmaktadır.
Tedarik Zincirinde hareket eden taşıma biriminin üzerinde SSCC numarası
yer alır. SSCC, taşıma biriminin tüm dünyada ve Tedarik Zinciri içerisinde tek
olarak tanınmasını sağladığı gibi, bu taşıma biriminin bilgi sistemindeki
veritabanında yer alan ayrıntılı bilgilerine erişilmesine de olanak veren bir
erişim anahtarıdır.
Tedarik Zinciri uygulaması yapan üretici, taşıyıcı, müşteri gibi taraflar, bilgi
sistemleri kapsamında bu sistemlere bağlı barkod yazıcılar ve barkod
okuyucular kullanırlar ve birbirleri ile elektronik ortamda veri değişimi
yapabilmek üzere EDI uygulamalarından yararlanırlar.
GS1 Sisteminin tanımlama ve numaralandırma standartlarının kullanıldığı
ideal bir Tedarik Zinciri uygulamasında aşağıdaki işlemler yapılır:
1. Ticari ürünün üreticisi olan firma, mallarını kutulayarak bir palete
yerleştirir. Palette yer alan malların ve kutuların tanımları (stok kodu,
miktarı, satış fiyatı, paketleme biçimi, son kullanım tarihi vb.) bilgi
sistemindeki veritabanına kaydedilir.
2. Üretici Firma, hazırlanan palete bir seri numarası verir. Üretici
firmanın numarasını ve paletin seri numarasını içeren SSCC numarası
gözle görülür biçimde ve barkodlu olarak bir etikete yazılır. Barkod
yazıcı kullanılarak basılan bu etiket palete yapıştırılır.
3. Üretici Firma, palet üzerindeki SSCC numarasını barkod okuyucu ile
okutarak paleti Taşıyıcı Firmaya teslim eder ve paletin üretici
firmadan çıktığı bilgi sistemlerine kaydedilir.
4. Üretici firma, etiketlenen paletin SSCC numarasını ve ayrıntılı tanım
bilgileri ile birlikte paletin teslim edileceği yerin bilgilerini içeren
kayıtları, elektronik ortamda EDI aracılığı ile Taşıyıcı Firma, Dağıtım
Merkezi ve Müşterinin bilgi sistemlerine gönderir.
5. Taşıyıcı Firma, teslim aldığı paleti Dağıtım Merkezine teslim ederken
SSCC numarası barkod okuyucu ile okutulur. Okunan SSCC numarası
kullanılarak Dağıtım Merkezinin bilgi sistemindeki paletin kaydına
erişilir, palet bilgileri doğrulanır ve paletin Taşıyıcı Firmadan teslim
alınarak Dağıtım Merkezine girdiği bilgi sistemine işlenir.
6. Paletin teslim alındığına ilişkin kayıt Dağıtım Merkezi tarafından,
elektronik ortamda EDI aracılığı ile Üretici Firma, Taşıyıcı Firma ve
Müşterinin bilgi sistemlerine gönderilir.
7. Palet, Dağıtım Merkezinden çıkarken paletin SSCC numarası barkod
okuyucu ile okutulur ve paletin, paleti Müşteriye taşıyacak Taşıyıcı
Firmaya teslim edildiği Dağıtım Merkezinin bilgi sistemine işlenir.
8. Paletin Taşıyıcı Firmaya teslim edildiğini gösteren kayıt, Dağıtım
Merkezi tarafından elektronik ortamda EDI aracılığı ile Üretici Firma,
Taşıyıcı Firma ve Müşterinin bilgi sistemlerine gönderilir.
9. Palet, Taşıyıcı Firma tarafından Müşteriye teslim edildiğinde Müşteri
barkod okuyucu ile paletin SSCC numarasını okutur. Okunan SSCC
numarası ile paletin Müşterinin bilgi sistemindeki kaydına erişilir ve
paletin teslim alındığı kayda işlenir.
10. Müşteri, paleti teslim aldığını gösteren kaydı elektronik ortamda EDI
aracılığı ile Üretici Firma, Dağıtım Merkezi ve Taşıyıcı Firmanın bilgi
sistemlerine gönderir.
11. Müşteri, paleti deposunun içerisinde hareket ettirirken SSCC
numarasını barkod okuyucu ile okutur ve paletin yaşadığı tüm depo
hareketleri Müşterinin bilgi sistemine kaydedilir.
2. TİCARİ ÜRÜNLERİN NUMARALANDIRILMASI
Ticari ürünlerin tanımlanması ve numaralandırılması ile bu numaraların barkodlarla simgelenmesi, satış
noktalarındaki satış işlemlerine olduğu gibi, fabrika, dağıtım merkezi, depo gibi ortamlarda malın teslim
alınması, envanter yönetimi, mal sevkiyatı gibi birçok lojistik uygulamalara da doğruluk, kolaylık ve hız
kazandırmaktadır. Ticari ürünlerin tanımları, numaraları ve barkodları, ticari ürünün hareket ettiği
Tedarik Zinciri içinde ve dağıtım kanalları boyunca gerçekleştirilen, satın alma, envanter yönetimi,
sipariş verme, satış ve satış noktası operasyonlarında otomasyon yapılmasını sağlamakta, böylece
işlemlerin elektronik ortamda gerçekleştirilmesine (elektronik ticaret) olanak vermektedir.
GS1 Sistemi ile dünya üzerindeki her bir değişik ticari ürüne bu ürünü dünya üzerinde tek olarak
tanımlayacak bir numara verilir; bu numara GTIN (Global Trade Item Number-Ticari Ürün Numarası)
olarak anılır. GTIN, ürünü kimliklendiren bir numaradır ve ürünün özelliklerine ilişkin hiçbir bilgi
içermez. Ürünün tanımında değişiklik olmadığı sürece ürünün GTIN’i de aynı kalır.
GS1 Sisteminde ticari ürünlere verilen GTIN, rakamlardan oluşan (sayısal) bir numaradır. Bu numara,
ticari ürünün üzerinde gözle görülür biçimde ve barkod sembolü olarak yer alır, aynı zamanda da
elektronik ortamda gerçekleştirilen EDI uygulamalarındaki standart mesaj kayıtlarında kullanılır.
Ticari ürünler, GS1 Sisteminde, her biri 14 basamaklı GTIN’in bir alt kümesi olarak değerlendirilebilecek
GTIN-8, GTIN-12, GTIN-13, GTIN-14 numaraları ile tanımlanır ve yine bu numaraları gösteren
barkodlar ile simgelenirler.
Bir ticari ürün GTIN ile tanımlanırken aşağıdaki temel kurallar uygulanır:
1. Tasarımı ve/veya içeriği bir diğerinden farklı özellikler taşıyan her bir ürüne ayrı bir tanımlama
numarası (GTIN) verilir. Bu numara bütün dünyada tektir.
2. GTIN, ürünün özelliklerine ilişkin hiçbir bilgi içermez; ancak ürün değişken ölçülerle (paketteki
ürün adedi, ağırlık, boyut vb.) satışa sunuluyorsa ürünün ölçüsü GTIN’de belirtilebilir. Ürünün
özelliklerini açıklayan tanımlayıcı ve tamamlayıcı bilgiler ise (ürünün adı, paketleme biçimi, fiyatı,
boyutları, üretim tarihi, son kullanım tarihi vb.) ürünü kullanacak ya da ürün üzerinde işlem yapacak tüm ilgili taraflara (taşıyıcı, dağıtıcı, satıcı vb.) bildirilmelidir. (Ürünü kullanan taraflar,
elektronik ortamda gönderilen mesajlar ile, olanaklı ise EDI ile bilgilendirilebilirler.)
3. Ürünün özellikleri aynı kaldığı sürece ürüne verilen GTIN aynı kalır, değiştirilmez. Aynı numara,2.1. TİCARİ ÜRÜNLERİN ÖZELLİKLERİ2.2. GTIN-13 NUMARALANDIRMA YAPISI
ürünün hareket ettiği her noktada ve dünyanın her yerinde kullanılır.
GS1 Sisteminde GTIN ile tanımlanan ve numaralanan ticari ürünlerin kapsamı çok geniştir. Ürünün
doğasına ve kullanıcıların ürünle yaptıkları işlemlerin gerektirdiklerine uygun olarak değişik standart
çözümler uygulanır.
GS1 Sisteminin ticari ürünler için getirdiği tanımlama, numaralama ve bu numaraları simgeleyen GS1
barkodlarının standartları, ticari ürünlerin aşağıdaki yapısal özellikleri göz önüne alınarak
geliştirilmişlerdir:
1) Fiziksel ya da fiziksel olmayan ticari ürünler
Fiziksel olan ticari ürünler somut mallardır. Fiziksel olmayan ticari ürünler ise genellikle alınansatılan
yani ticareti yapılan, işçilik olarak değerlendirilen hizmetlerdir. (Örnek: Taşıma hizmeti,
depolama hizmeti, danışmanlık hizmetleri, sağlık hizmetleri, temizlik hizmetleri vb.)
Ticareti yapılan hizmetler de somut mallarda olduğu gibi GTIN ile numaralandırılabilir. Hizmetlere
ilişkin ayrıntılar Bölüm 2.6’da açıklanmıştır.
2) Yaygın olarak dağıtılan ya da dağıtımı kısıtlanmış ürünler
GS1 Sistemi ile tanımlanan ve numaralandırılan ticari ürünler, dünyanın her yerinde dağıtımı
yapılabilecek, alımı-satımı yapılabilecek ürünlerdir. Bununla birlikte GS1 Sistemi, bu tür yaygın
dağıtımı yapılan ürünlerin yanı sıra yalnızca kısıtlı bir çevrede örneğin bir ülkenin sınırları içinde, bir
depo ya da mağazanın (mağazalar zincirinin) kendi içinde dağıtımı ve satışı yapılan ya da kullanılan
ürünlerin tanımlanması ve numaralandırılmasına da olanak vermektedir.
Dağıtımı kısıtlanmış ürünler için GS1 Numaralandırma Organizasyonları yalnızca kendi sınırları
içinde uygulanabilecek ulusal (yerel) standartlar geliştirilebilirler; örneğin TOBB-GS1 Türkiye’nin
ağırlıklı ürünler için geliştirdiği GTIN standartı, bir tür kısıtlı dağıtım uygulamasıdır. (Bkz. Bölüm
2.7.1)
Mağaza/Depo içi uygulamalarda da yine GS1 Sisteminin önerdiği GTIN yapısı kullanılmaktadır; bu
uygulama Bölüm 2.8’de açıklanmıştır.
3) Sabit ya da değişken miktarlı ürünler
Sabit miktarlar içerecek biçimde paketlenerek dağıtıma ve satışa sunulan ürünler her zaman aynı
miktarda ürün içerirler; bu ürünlerin boyutları, ağırlığı, içeriği, tasarımı her pakette aynıdır (örnek:
1 adet gofret, 4 adet pil, 1 kg. toz deterjan, 500 gr. yağ vb.) Bu tür ürünler “sabit miktarlı”
olarak adlandırılırlar ve ürünün kesinleştirilmiş bu miktarı için bir GTIN verilir.
Değişken miktarlı ürünlerde ise ürünün diğer tüm özellikleri aynı olsa bile dağıtıma ve satışa
sunulan paketlerdeki ürün miktarı farklıdır. Bu tür ürünler “değişken miktarlı” olarak
adlandırılırlar (örnek: peynir, tavuk, et vb.) Değişken miktarlı ticari ürünlerde ürünün boyutları
(uzunluk, yüzölçümü vb.), ağırlığı, hacmi ya da bir paketteki ürün adeti her bir paket için
değişkendir ve değişen miktar, ürünün dağıtım ve satış işlemlerinde etken rol oynamaktadır.
Örneğin satış noktasında satılırken satış fiyatı ağırlığına göre hesaplanan tavuk, peynir gibi ticari
ürünler, değişken miktarlı ticari ürünler sınıfına girerler.
Değişken miktarlı ürünlere verilen GTIN, ürünün tanımının yanı sıra ürünün değişken miktarının
bilgisini de içerir. (Değişken miktarlı ürünler için uygulanabilecek GTIN’e ilişkin açıklamalar Bölüm
2.7’de verilmiştir)
4) Perakende satılan ya da perakende satılmayan ürünler
GS1 Sisteminin ana ilgi alanı perakende satış uygulamaları gibi görünse de bu sistem ile perakende
satılmayan dolayısıyla ürün numarası ve barkodu satış noktasında okutulmayacak ticari ürünler de
tanımlanabilmektedir. GS1 Sistemi yalnızca perakende satılan ürünler için değil tüm Tedarik Zinciri
uygulamaları için ürün tanımlama ve numaralandırma standartları geliştirmektedir; dolayısıyla ticari
ürün kapsamına giren ancak perakende satılmayan ürünler için de GTIN kullanılabilir.
5) Yayınlar
GS1 Sistemi, ISBN ile tanımlanan kitaplar, ISSN ile tanımlanan süreli yayınlar (dergiler) ve ISMN ile
tanımlanan müzik yayınları (kaset, CD vb.) için de GTIN verilmesine olanak sağlamaktadır.
Yayınlar için uygulanan GS1 Sistemi tanımlama ve numaralama standartları Bölüm 2.5’de yer
almaktadır.
6) Birim ürünler ya da ürün gruplamaları
Bir ürün, ayrılamaz/parçalanamaz bir tek birim olarak dağıtıma ve satışa sunulduğu gibi, birden
çok ürünün biraraya getirildiği bir grup halinde de işlem görebilir. (Örnek: 10 adet mendil paketi
içeren şirinklenmiş bir paket, 12 şişelik içecek kasası, 10 adet bisküvi paketi içeren bir koli, 24 adet
içecek kutusu içeren şirinklenmiş bir tepsi)
Nasıl ki ürünün parçalanamaz bir bütün olan tek bir birimine bir GTIN veriliyorsa, ürünlerin
oluşturduğu gruba da GTIN verilir.
Gruplanan ürünler hep aynı ürün olabildiği gibi değişik ürünler biraraya getirilerek de gruplar
oluşturulabilir. (Örnek: 3 adet gül kokulu, 3 adet leylak kokulu sabun içeren bir paket; 2 adet
siyah, 1 adet kırmızı, 2 adet mavi mürekkepli kalem içeren bir paket)
Oluşturulan her bir değişik grup için bir GTIN verilir. Gruplanan ürünlerin sabit miktarlıları için
GTIN oluşturma yöntemi Bölüm 2.4’te, değişken miktarlıları için GTIN oluşturma yöntemi ise
Bölüm 2.7’de açıklanmıştır.
7) Birden çok parçadan oluşan ürünler
Bazı ticari ürünler fiziksel doğaları gereği birden çok parça halinde paketlenirler; örneğin demonte
mobilyalar ile takım oluşturan mobilyalar bu tür ticari ürünlerdir. Bu tür ürünler ayrı parçalar
halinde sipariş edilmez ve satılamazlar.
Birden çok parçadan oluşan ürünler için geliştirilen tanımlama ve numaralandırma yöntemi EK-C’de
açıklanmıştır.
8) Ürünün paketinin boyutu
Ürünün paketi üzerinde yer alacak barkodun yapısı, ürünün paketinin boyutlarına bağımlıdır.
Örneğin boyutları küçük paketler üzerinde GTIN-8 barkodu uygulanır; buna ilişkin açıklamalar
Bölüm 2.3’te verilmiştir.
Paketin boyutlarına bağlı olarak barkod basımında uygulanması gereken genel kurallar ise Bölüm
6’da açıklanmıştır.
9) Ürünün paketinin malzemesi
Ürünün paketinde yer alacak GS1 barkodunun yapısı, yani seçilmesi gereken barkod alfabesi ve
barkod boyutları (büyültme faktörü, barkodun yüksekliği vb.), ürünün paketlenmesi için kullanılan
ambalaj malzemesinin özelliklerine ve rengine bağımlıdır. Barkodun, barkod okuyucular ile
herhangi bir yanlış okumaya neden olmayacak biçimde kolayca okunabilmesi için paketin üzerine
basılan barkodun özellikleri ambalaj malzemesine uygun olmalıdır.
GS1 barkodlarının basım ve yerleştirme özellikleri Bölüm 6’da açıklanmıştır.
GS1 Sisteminde en yaygın olarak uygulanan numara yapısı GTIN-13’dür. 13 basamaktan oluşan
GTIN-13 numarasının barkodu, EAN-13 barkod alfabesi kullanılarak basılır.
GTIN-13 numarası, perakende satılan ticari ürünlerin yanı sıra hizmetler ve perakende satılmayan ticari
ürünler için de kullanılır.
2.3.GTIN-8 NUMARALARI
GTIN-8 numaraları, ürün paketinin üzerinde GTIN-13 numarası ve EAN-13 barkodunun basılması için
yeterli yer olmadığı durumlarda GS1 Numaralandırma Organizasyonu tarafından verilir. Türkiye’de
GTIN-8 numaraları TOBB-GS1 Türkiye tarafından verilmektedir.
GTIN-8 numarası, barkodun basılacağı paketin toplam alanı EAN-13 barkodu sığmayacak kadar
küçükse kullanılır. Firmalar, GTIN-8 numarasını edinmek için ürünün ambalaj örneği ile birlikte
doğrudan GS1 Numaralama Organizasyonuna (Türkiye’de TOBB-GS1 Türkiye’ye) başvurulmalıdırlar.
GS1 Numaralandırma Organizasyonu, ancak aşağıdaki durumlardan biri gerçekleşiyorsa ürünün GTIN-
8 numarası almasını kabul eder:
• Ürün paketinin toplam alanı 80 cm²’den küçük ise
• Basılı etiket yüzeyinin alanı 40 cm²’den küçük ise
• Silindir kaplar için, kabın çapı 30 mm’den küçük ise
Bu kurallar ancak ürün paketindeki zorunlu durumdan ötürü EAN-8 barkodunun EAN-13’e oranla daha
kolay okunma olanağı sağladığı durumlarda değiştirilebilir; ancak her koşulda bu kuralların
uygulanması ya da uygulanmaması kararı GS1 Numaralandırma Organizasyonuna aittir.
GTIN-8 numaralarının sahibi GS1 Numaralandırma Organizasyonudur. Ürünün piyasadan
çekilmesi ya da ürünün paketinin GTIN-8 kullanımını gerektirmeyecek biçimde değişmesi durumunda
GTIN-8 numarası GS1 Numaralandırma Organizasyonuna geri verilmelidir.
2.4. GRUPLANAN TİCARİ ÜRÜNLERİN NUMARALANDIRILMASI
GS1 Sisteminde, birim ürünlerin gruplanması ile biraraya getirilerek yeni bir ürün çeşidi halinde
dağıtıma ve satışa sunulan ürünler de birer ticari ürün olarak ele alınırlar ve bu tür ürünlere de GTIN
verilir.
Gruplanan ticari ürünlere verilen GTIN, grubun aynı üründen ya da birbirlerinden farklı ürünlerden
oluşmasına bağlı olarak GTIN-13 ya da GTIN-14 numarası alır ve paketin üzerine bu numaraya karşı
gelen barkod basılır.
2.4.1. Farklı Ürünlerden Oluşan Gruplar (Karışık Gruplar)
Değişik ürün çeşitlerinin biraraya gelmesi ile oluşturulan gruplar (karışık paketler-kutu, koli, kasa vb.)
yeni bir ticari ürün olarak GTIN alırlar ve GTIN-13 numarası ile tanımlanırlar.
Karışık grubun içerisinde GTIN almamış birim ürünler olabileceği gibi grubun içerisindeki ürünlerin her
birinin kendilerine ait GTIN’leri de olabilir. Her koşulda, grubun kendisine yeni bir GTIN verilir. Örneğin
grubun içerisinde 5 adet GTIN’i A olan ürün, 10 adet de GTIN’i B olan ürün varsa bu gruba GTIN C
olarak yeni bir numara verilir. (Örnek: 3 adet gül kokulu sabun, 3 adet leylak kokulu sabun, 3 adet
lavanta kokulu sabun içeren şirinklenmiş bir paket yeni bir GTIN alır)
Farklı ürünlerin gruplanması ile oluşan karışık paketler aşağıdaki özelliklerden birini taşıyabilirler:
• perakende satış noktalarında satışa sunulan ve barkodları perakende satış noktasındaki
satış noktası terminali/yazarkasada okutulan paketler
• perakende satış noktalarından geçmeyen ancak ticari ürünleri taşımak ve/veya depolamak
için kullanılan kutular (koliler, kasalar vb.)
Farklı ürünlerin gruplandığını gösteren GTIN-13 numarasını barkod halinde simgelemek için aşağıdaki
barkod alfabelerinden biri kullanılabilir:
• EAN-13
• ITF-14 (14 basamaklı Interleaved 2 of 5 barkod alfabesi)
• Uygulama Tanımlayıcısı (01) olan GS1 - 128
NOT: EAN-13 alfabesi perakende satış noktalarındaki satış noktası terminali/yazarkasalara
bağlı barkod okuyucular tarafından okunabildiği halde, ITF-14 ve GS1 - 128 alfabelerirı
satış noktalarında okutulamazlar.
EAN-13 ya da GS1 - 128 barkodunun paket üzerine kolayca basılamadığı durumlarda ya da doğrudan
kutu (koli) üzerine baskı yapılacaksa ITF-14’ün kullanılması yerinde olur. (ITF-14 barkod alfabesi, diğer
barkodlardan daha geniş çubuklu olduğundan okuma kolaylığı sağlar)
Karışık gruplar için kullanılan 13 basamaklı GTIN-13 numarası, ITF-14 ya da GS1 - 128 barkod alfabesi
ile simgelendiğinde 13 basamaklı numaranın başına “0” (sıfır) getirilerek numara 14 basamağa
tamamlanır.
2.4.2. Aynı Üründen Oluşan Gruplar
Aynı ürünün biraraya getirilmesi oluşan gruplar da birer ticari ürün olarak tanımlanırlar ve bu gruplar
da aşağıdaki numaralardan biri kullanılarak GTIN alırlar:
• GTIN-13 numarası (karışık gruplardaki gibi),
• GTIN-14 numarası.
Gruplanan ürünün kendisi GTIN almış ya da almamış olabilir; her koşulda, grubun kendisine yeni
bir GTIN verilir. Örneğin grubun içerisinde 12 adet GTIN’i A olan ürün varsa bu gruba GTIN B olarak
yeni bir numara verilir. (Örnek: 10 adet mendil paketi içeren şirinklenmiş bir paket yeni bir GTIN alır)
Aynı ürünü gruplayan paketler aşağıdaki özelliklerden birini taşıyabilirler:
• perakende satış noktalarında satışa sunulan ve barkodları perakende satış noktasındaki
satış noktası terminali/yazarkasada okutulan paketler
• perakende satış noktalarından geçmeyen ancak ticari ürünleri taşımak ve/veya depolamak
için kullanılan kutular (koliler, kasalar vb.)
Aynı Ürünün Gruplarında GTIN-13 Numarasının Kullanımı:
Aynı ürünün oluşturduğu grupları tanımlamak için kullanılan GTIN-13 numarası için karışık gruplarda
uygulanan kurallar geçerlidir. (Bkz. Bölüm 2.4.1) Gruba verilen GTIN-13 numarası, her zaman, grubun
içerdiği ticari ürünün GTIN’inden farklı olmalıdır.
Aynı ürünün birden çok değişik grubu varsa her bir değişik grup için ayrı bir GTIN-13 numarası
oluşturulmalıdır. Örneğin aynı ürün bir pakette 10 adet varsa bu paketin GTIN’i A, bir başka pakette 20
adet varsa bu paketin GTIN’i ise B olmalıdır.
Aynı ürünün oluşturduğu gruplar perakende satılıyorsa bu grupların GTIN-13 numarası grubun
paketinin üzerinde EAN-13 barkod alfabesi ile simgelenir.
Aynı ürünün oluşturduğu gruplar perakende satılmıyorlarsa, yani grubun paketi (kutu, kasa, koli vb.)
yalnızca taşıma ve/veya depolama amacıyla kullanılıyorsa bu gruplara verilen GTIN-13 numarası
paketin (kutu, koli, kasa vb.) üzerinde ITF-14 ya da GS1 - 128 (Uygulama Tanımlayıcısı 01) barkod
alfabelerinden biri ile simgelenir. Bu durumda gruba verilen GTIN-13 numarasının başına “0” (sıfır)
getirilerek numara 14 basamağa tamamlanır.
2.5. YAYINLARDA GTIN UYGULAMASI
GS1 Sistemi ile kitaplar, süreli yayınlar (dergiler, gazeteler) ve müzik yayınlarına (kaset, CD) GTIN
verilir. Yayınların tanımlanması için GTIN-13 numarası kullanılır; bu numara, yayının üzerine EAN-13
barkod alfabesi kullanılarak basılır.
GS1 Sistemi, yayınların tanımlanmasında yayıncılık sektöründe kullanılagelen numaralama sistemini
temel almıştır; buna göre,
• kitaplar için ISBN (International Standart Book Number)
• süreli yayınlar için ISSN (International Standart Serial Number)
• müzik yayınları için ISMN (International Standart Music Number)
kullanılarak GTIN-13 numarası oluşturulur.
Yayıncı firmalar, yayınlarında ISBN, ISSN ya da
ISMN gibi numaralama standartlarını
kullanabilecekleri gibi arzu ederlerse yayınlarına
doğrudan GTIN-13 numarası da verebilirler.
2.6. HİZMETLERİN NUMARALANDIRILMASI
GS1 Sistemi ile perakende satılmayan ancak alım-satımı yapılan hizmetler de numaralandırılırlar.
Hizmetler için GTIN-13 numarası kullanılır; ancak hizmetler perakende satılmadığı için bu numara
barkod ile simgelenmez.
Hizmeti tanımlayan GTIN-13 numarası, hizmetin bilgi sistemindeki (veritabanınındaki) ayrıntılı tanımına
erişmek için bir erişim anahtarı olarak ve genellikle birbirleri ile elektronik ortamda ticaret yapan
firmalar arasında ve EDI uygulamalarında kullanılır.
Hizmeti tanımlayan GTIN-13 numarası, Bölüm 2.2’de anlatılan GTIN-13 numaralama yapısına uygun
olarak tanımlanır; gerekirse hizmetler için Bölüm 2.8’de anlatılan mağaza/depo içi GTIN uygulaması
yapılarak, kısıtlı ortamda kullanılan özel numaralar verilebilir.
GTIN-13 numarası ile aşağıda örneklenen türde hizmetler tanımlanabilir:
• Sağlık hizmetleri: Hastanelerde oda ücretleri, laboratuvar testleri, hasta bakım hizmetleri,
muayene hizmetleri vb.
• Abonelik ve üyelik hizmetleri: Kütüphane, dernek, kulüp, süreli yayın, İnternet aboneliği
vb. hizmetler.
• Bakım ve destek hizmetleri: Televizyon onarımı, bilgisayar uygulamaları desteği,
danışmanlık hizmetleri vb.
• Turizm ve ağırlama hizmetleri: Otel odası ücretleri, yemek ve ikram hizmetleri vb.
• İnşaat hizmetleri: Tesisat, bina yapımı, kablolama vb.
2.7. DEĞİŞKEN MİKTARLI ÜRÜNLERİN NUMARALANDIRILMASI
Dağıtıma ve/veya satışa sunulduğunda ağırlık, uzunluk, yüzölçümü, hacim vb. değişen bir özelliğinden
ötürü dağıtım/satış koşulları değişen ürünler değişken miktarlı olarak adlandırılırlar. Örneğin, satış
noktasında satılırken satış tutarı ağırlığına göre belli olan peynir, tavuk ya da şarküteri ürünleri
değişken miktarlı ürün sınıfına girerler.
Perakende satış ortamlarında kullanılan GS1 GTIN’lerinin yapıları ürünün değişken özelliğini
gösteremediğinden, perakende satılan değişken miktarlı ürünler için dünyada kabul edilmiş
uluslararası bir standart yoktur. GS1 Numaralama Organizasyonları, değişken miktarlı ürünler için
kendi sınırları içerisinde kalmak koşulu ile yerel (ulusal) standartlar geliştirip uygulamaktadırlar.
Perakende satılmayan değişken miktarlı ticari ürünler ise GTIN-14 numarası ile tanımlanırlar. Bu tür
ürünler için GS1 - 128 standartının getirdiği olanaklar ile Uygulama Tanımlayıcılar (Application
Identifiers) kullanılır.
2.7.1. Perakende Satılan Değişken Miktarlı Ürünler İçin Türkiye Standartı
Perakende satılan değişken miktarlı ürünler için uluslararası bir standart olmadığı halde bu tür
ürünlerin Tedarik Zinciri içerisinde dağıtıma sunulması ve satış noktalarında satılması bir zorunluluktur.
Türkiye’de perakende satılan değişken miktarlı ürünler için aşağıdaki yöntemler uygulanır:
1) Mağaza/Depo içi GTIN kullanılır (Bkz. Bölüm 2.8)
Mağaza/depo içinde kalan, örneğin adet ile satılan birimler, metrekare ile satılan halılar, uzunluk ile
satılan kumaşlar, numaraları değişen ayakkabılar vb. ticari ürünler için uygulanır. Mağaza/Depo içi
GTIN uygulaması seçildiğinde ürünün numaralandırılması yöntemi mağaza/depo yönetimi
tarafından yapılır. Bu yolla numaralandırılan değişken miktarlı ticari ürünlerin numaralandırıldıkları
mağaza/depo dışarısında dağıtıma ve/veya satışa sunulması kesinlikle GS1 Sistemine
aykırıdır.
2) Ağırlıkla satılan ürünlerde, TOBB-GS1 Türkiye’nin ağırlıklı ürünler için geliştirdiği Ağırlıklı Ürün
Numarası standartı uygulanır.
TOBB-GS1 Türkiye, Türkiye’deki ağırlıkla satılan ürünlerin üretici, dağıtıcı ve satıcı firmalarının
gereksinimlerini karşılamak üzere ağırlıklı ürünlerin tanımlanması ve numaralandırılması için ulusal
bir standart geliştirmiştir.
TOBB-GS1 Türkiye’nin geliştirdiği Ağırlıklı Ürün Numarası standartı aşağıdaki temel özelliklere
sahiptir:
• ağırlıklı ürün numarası bir tür Mağaza/Depo içi GTIN uygulamasıdır
• ağırlıkları değişen ve satış bedelleri ağırlıklarına göre belirlenen ticari ürünler için
kullanılır
• ağırlıklı ürünlere verilen numara GS1 Sisteminin GTIN yapısına uygundur ve GTIN-13
numarasıdır
• GTIN -13 numarası ağırlıklı ürün paketinin üzerinde EAN-13 barkod alfabesi ile
simgelenir
• numaranın kapsamında ürünün gram cinsinden ağırlığı yer alır
• ürün numarası her bir ürün paketi için ayrı basılır; bu amaçla elektronik terazilerden
ürünün ağırlığını gösteren barkod etiketi basılır.
2.7.2. Perakende Satılmayan Değişken Miktarlı Ürünlerin Numaralandırılması
Perakende satılmayan değişken miktarlı ürünler GTIN-14 numarası ile tanımlanırlar. Bu ürünlerin
numaralarını barkod ile simgelemek için ITF-14 ya da GS1 - 128 (Uygulama Tanımlayıcı 01)
barkod alfabelerinden biri kullanılır.
Perakende satılmayan değişken miktarlı ürünler genellikle taşıma/depolama amacıyla bir kap (kutu,
koli, lkasa, çuval, torba, varil vb.) olurlar. Bu ürünlere verilen GTIN-14 standartındaki GTIN, ürünün
kabının üzerinde yer alır.
2.8. MAĞAZA/DEPO İÇİ GTIN UYGULAMALARI
Bir ticari ürün dağıtım kanalına sunulmayacak ancak numaralandırıldığı firmada, mağaza, mağaza
zinciri ya da depo içerisindeki iç işlemlerde kullanılacaksa, bu durumda ürünü tanımlayan GS1 GTIN’i
“2” öneki ile başlar ve her zaman GTIN-13 standartında numaralandırılır.
Mağaza/depo içinde ve iç işlemlerinde kullanılmak üzere oluşturulan ticari ürün numarasının “2” ile
başlaması zorunludur. Mağaza/depo içi uygulamalar için oluşturulan GTIN’in “2”nin dışında başka
bir önek ile başlaması, ürün numarasının bir başka ürünün GTIN’i ile aynı olması tehlikesini
doğurduğundan mağaza/depo içi uygulamalarda başka bir önekin kullanılması kesinlikle GS1
standartlarına aykırıdır.
Başı “20-29” öneki ile başlayan GTIN’i taşıyan ticari ürünlerin mağaza/depo dışında dağıtım ve
satışa sunulması da aynı numaralı bir başka GTIN bulunması olasılığı yüzünden kesinlikle GS1
standartlarına aykırıdır.
Başı “20-29” öneki ile başlayan GS1 numaralarından “28” ile başlayanı TOBB-GS1 TÜRKİYE tarafından
ağırlıklı ürünlerin numaralandırılması için kullanılmak üzere ayrıldığından Türkiye içerisinde başı “28” ile
başlayan GS1 GTIN numaralarının kullanımı TOBB-GS1 TÜRKİYE’nin yönetimi ve denetimindedir.
Mağaza/Depo içerisinde kullanılan, “2” öneki ile başlayan GTIN-13 numaralarındaki kodlama yapısı için
herhangi bir standart yapı tanımlanmamıştır; bu yapı, mağaza/deponun kendi gereksinimlerine
göre belirlenir. Firmalar, “2” öneki ile başlayan GTIN-13 numaralarının mağaza/depo içerisindeki
uygulamaları konusunda serbest bırakılmışlardır.
Mağaza/depo içi GTIN uygulamasında aşağıdaki temel kurallar geçerlidir:
• mağaza/depo içinde oluşturulan GTIN, GTIN-13 numaralama standartındadır
• mağaza/depo içinde kullanılan GTIN-13 numarası, ürünün üzerinde EAN-13 barkod
alfabesi ile simgelenir
• mağaza/depo içinde kullanılan GTIN “20-29” önekleri ile başlar (Türkiye’de “28” öneki
TOBB-GS1 TÜRKİYE’ye rezerve edilmiştir, firmalar tarafından kullanılamaz); bu tür
GTIN’ler başka bir önek ile başlayamaz
• mağaza/depo içinde kullanılmak üzere oluşturulan “20-29” öneki ile başlayan GTIN’e sahip
ürünler mağaza/deponun dışında dağıtıma ve/veya satışa sunulamazlar
• “20-29” öneki ile başlayan GTIN’in yapısı mağaza/deponun kendi gereksinimlerine uygun
olarak mağaza/deponun yönetimi tarafından belirlenir.
2.9.1. Ürünlere GTIN Verilirken Uygulanan Temel Kurallar
Ticari ürünlerin GTIN’leri ürünlerin bilgi sistemleri içerisinde tanımlanmalarını sağlayan stok kodları
birbirlerinden farklı olmalıdır. Ürünün GTIN numarası yalnızca bilgi sistemindeki veritabanında bulunan
ürün kaydına erişmek için kullanılmalı, bu numaraya herhangi bir anlam yüklenmemelidir. Bu nedenle,
firmalar, ürünlerin GTIN numarası kapsamındaki ürün numaralarını, 1’den başlayarak, her yeni
ürün için 1 (bir) artacak şekilde sıralı verilmelidir.
Bir ürünün değişik numara almasındaki temel kural şudur: Ürünün, satış noktasında ya da Tedarik
Zinciri içerisindeki herhangi bir noktada (örneğin dağıtım deposunda), bir başka üründen farklı
olduğunu belli etmek zorunluluğu varsa ürün farklı bir numaraya sahip olmalıdır.
Standart ürün üzerindeki önemsiz sayılabilecek çok küçük bir değişiklik ya da yenilik yeni bir ürün
numarasını gerektirmese de bu değişiklik özgün ürünün tanımının değiştirilmesini
gerektiriyorsa yeni ürüne farklı bir numara verilmesi zorunludur.
Örneğin özgün ürün, stok kayıtlarında “Deterjan 250 gr” olarak tanımlıyken, ürünün karışımında
yapılan bir küçük değişiklik ile bu ürünün stok kayıtlarındaki tanımı (adı) “Yeni Deterjan 250 gr”
olmuş ise bu yeni ürüne yeni bir ürün numarası verilmesi zorunludur.
Bir ürüne GS1 numarasını (GTIN’i) veren taraf, dağıtım kanalı içerisinde yer alan ve ürün üzerinde
depolama, dağıtım, satış gibi işlemler yapacak olan tüm taraflara ürünün numarasını ve tanımını
bildirmekle yükümlüdür. Bu bildirim, ürün piyasaya sürülmeden yani dağıtıma ve/veya satışa
sunulmadan en az 30 gün önce yapılmalıdır.
Ürün numarasını veren taraf, diğer tarafları aşağıdaki durumlarda bilgilendirmek zorundadır:
• dağıtım kanalına yeni bir ürün sunulduysa,
• önceden var olan bir ürünün tanımı ve numarası değişmişse,
• üründe bir promosyon uygulaması yapılıyorsa.
Ürüne numarasını veren taraf, ürün tanımı ve numarasını, ürünü dağıtım kanalına sunmadan önce
diğer taraflara duyurmalı, böylece diğer tarafların bilgi sistemlerinde yapılması gereken kayıt
değişikliklerinin zamanında (ürün gelmeden önce) yapılmasını sağlamalıdır.
2.9.2. Piyasaya Sürülen Yeni Ürünler
Her bir yeni ürün farklı bir GS1 numarasına (GTIN-13 ya da GTIN-8) sahip olmalıdır. Bir ürün,
tanımının ve/veya fiyatının değişmesini gerektirecek yapısal bir değişikliğe uğradıysa değişik bir
numaraya sahip olmalıdır. Bu yapısal değişiklik, örneğin, ürünün boyutu, şekli, ağırlığı, içeriği, rengi
ya da deseninin değişmesi ile ortaya çıkmış olabilir.
Üzerinde numara ve barkod olan bir ticari ürünün birkaç tanesini içeren gruplar da farklı numara
almalıdır. Bu tür gruplar da içerdikleri ürün sayısına bağımlı olarak ayrı ayrı numaralandırılmalıdırlar.
Örneğin bir üründen 5 adet içeren bir paket/kutunun numarası ve barkodu ile aynı üründen 10 adet
içeren bir paket/kutunun numarası ve barkodu birbirinden farklı olmalıdır. Böylece, satış noktasında tek
başına bir birim halinde ya da gruplanarak satılan ticari ürünlerin bir birimi ile değişik adetler içeren
grupları birbirlerinden ayırdedilmiş olurlar.
2.9.3. Promosyonlu Ürünler
Aşağıda sıralanan yöntemlerden biri ile oluşturulan promosyonlu ürünler, standart üründen farklı bir
ürün numarası almalıdır:
• Boyutları, ağırlığı ya da hacmi standart üründen farklı olan promosyonlu ürünler (Örnek:
Standart ürüne armağan eklenmiş, standart ürünün ağırlığı artırılarak aynı fiyattan
satılıyor)
• Birden çok değişik ürünün biraraya getirilmesi ile oluşturulan promosyon (Örnek:
Promosyon paketleri)
• Standart ürün paketinin üzerinde fiyat indiriminin duyurulduğu promosyonlu ürünler
Aşağıdaki yöntemlerden biri ile oluşturulan promosyonlu ürünler için standart ürün numarasından farklı
yeni bir ürün numarası kullanılmasına gerek yoktur:
• Paketin içerisinde bedelsiz armağan varsa
• Paketin içerisinde hediye kuponu ya da çekiliş kuponu gibi bir promosyon varsa
• Standart ürün paketinin ambalajında ufak-tefek tasarım değişiklikleri yapılmışsa (grafik
tasarım, renk, desen vb.)
• Standart ürünün karışımında (“içindekiler” kapsamında) önemsiz sayılabilecek türde çok
küçük bir değişiklik ya da yenilik varsa
Yukarıda belirtilen ilkelere karşın, bir ürünün farklı numara almasını gerektirecek temel kural (Bkz.
Bölüm 2.10.1) her zaman geçerlidir.
2.9.4. Ürünün Sahibinin Değişmesi
Ürüne GS1 numarası veren firmanın el değiştirmesi ya da kapanması durumunda ya da ürünün bir
firmadan diğerine el değiştirmesi durumunda, ürün piyasada değişmeden kaldığı sürece ürünün
numarası değişmez; ancak ürünün sahibinin değişmesinden ötürü ürünün paketi üzerinde bir değişiklik
yapılıyorsa ürünün GS1 numarası da değişmelidir.
Ürünün GS1 numarası değiştiğinde, eski numara, ürünün eski sahibinin denetiminde kalır.
Bu gibi değişikliklerde dağıtım kanalının, hem ürünün eski sahibi hem de yeni sahibi tarafından
bilgilendirilmesi gerekir.
2.9.5. Piyasadan Çekilen Ürünler
Bir ürünün piyasadan çekilmesine karar verildiğinde, bu ürünün numarası 4 yıl (48 ay) boyunca
başka bir ürün için kullanılamaz. Bu süre tamamlandıktan sonra aynı numara başka bir ticari ürün için
kullanılabilir.
Numaranın kullanılamayacağı 4 yıllık süre, ürünün dağıtım kanalına sunulduğu son tarihten başlayarak
hesaplanır.
Tekstil ürünlerinde ise bir ürüne verilen numara 30 ay sonra yeniden kullanılabilir.
3. TAŞIMA BİRİMLERİNİN TANIMLANMASI
Taşıma birimleri, Tedarik Zinciri içerisinde ticari ürünün taşınması ve/veya depolanması amacıyla
kullanılan kaplar ya da paketleme birimleridir (kutu, kasa, palet, varil, çuval, torba vb.). Bir taşıma
biriminin içerisinde herhangi bir ticari ürün ya da birden çok değişik ticari ürün bulunabilir.
GS1 Sisteminde taşıma birimleri SSCC (Serial Shipping Container Code) numarası kullanılarak
tanımlanır ve numaralandırılırlar. SSCC, taşıma birimi üzerinde GS1 - 128 (Uygulama Tanımlayıcı
00) barkod alfabesi ile simgelenir.
Taşıma birimlerinin tanımlanması ve numaralanması, lojistik işlemlere (taşıma, sevkiyat, dağıtım,
depolama işlemlerinin tümü) büyük kolaylıklar getirmekte, lojistik işlemlerindeki otomasyon
uygulamalarına hız ve doğruluk kazandırarak verimliliği artırmaktadır. Örneğin, taşıma birimleri için
kullanılan SSCC numaraları, taşıma biriminin üzerinde barkod olarak yer aldığı gibi birbirleriyle
elektronik ticaret yapan taraflar arasındaki Elektronik Veri Değişimi ortamındaki kayıtlarda da yer
almakta, böylece aynı SSCC lojistik işlemleri ile elektronik ortamdaki işlemler arasında bir bağ
oluşturmaktadır.
Uygulama Tanımlayıcısı (00) olan SSCC, taşıma birimlerinin tek olarak tanımlanmasında kullanılır. Her
bir taşıma birimine, taşıma biriminin bütün ömrü boyunca (üretildiği ilk andan başlayarak, artık
kullanılmaz hale gelinceye dek) tanınmasını sağlayan bir seri numarası verilir. SSCC her bir taşıma
birimi için farklı bir seri numarası içerir. Birden çok taşıma birimi hep aynı çeşit ürün içerse de her bir
taşıma birimine farklı bir SSCC numarası, dolayısıyla seri numarası verilir.
SSCC numarası, taşıma biriminin bilgisayar ortamındaki tanımı ve özelliklerine ilişkin bilgilere erişmek
üzere bir erişim anahtarı olarak kullanılır. Bu bilgi öğelerinin bir kısmı taşıma biriminin üzerinde gözle
görülür biçimde de yazdığı gibi EVD kayıtlarında da standart veri alanları olarak yer alırlar (Örnek:
Ağırlık, gideceği adres, son kullanma tarihi, içerdiği paket sayısı vb.)
SSCC numarasının barkodu, GS1-128 barkod alfabesi kullanılarak basılır; Uygulama Tanımlayıcısı
(00)’dır. Uygulama Tanımlayıcısı (00), kendisini izleyen veri alanının 18 basamaklı sabit uzunlukta SSCC
olduğunu belirtir. Taşıma birimleri üzerinde yer alan GS1 lojistik etiketinde SSCC numarasının
bulunması zorunludur.
4. YERLERİN (LOKASYONLARIN) TANIMLANMASI
GS1 Sisteminde yer numaraları, bir iş ortamındaki ya da organizasyon içindeki yasal, fonksiyonel ya da
fiziksel yerleşim birimini belirtir, örneğin:
• Yasal yerleşim birimleri: Firmalar (şirketler), şubeler, bankalar…
• Fonksiyonel yerleşim birimleri: Organizasyon içindeki departmanlardır; satın alma
departmanı, muhasebe departmanı, satış departmanı…
• Fiziksel yerleşim birimleri: Bir yapı içindeki alan/bölümdür; depo, depodaki rampa,
tesellüm kapısı, sevkiyat alanı…
GS1 Sistemi ile yukarıda örneklenen yerlerin her birine, bu yeri tek olarak tanımlayacak bir numara
verilir. Bu numara GLN (Global Location Number-Yer Numarası) olarak adlandırılır.
GLN adı verilen yer numaraları, yerlerin, bilgi sistemlerindeki veritabanlarında tutulan tanımlayıcı
bilgilerine erişmek için erişim anahtarı olarak kullanılırlar. Bilgi sistemlerinde GLN’in kullanılması ile
veritabanlarında bir yere ilişkin aşağıda örneklenen bilgilere erişilir:
• firmanın yasal adresi
• posta adresi
• teslim adresi
• telefon ve faks numaraları
• ilgili kişi
Yer numaraları için kullanılan GTIN-13 numarasının yapısı ticari ürünlerle aynı olmakla birlikte, yerleri
tanımlamak için ticari ürünlerle karışmayacak numaralar verilmelidir. Firmalar, yer numaralarını kendi
gereksinimlerine göre verirler.
GLN ile gösterilen yer numaraları, genellikle elektronik ortamda veri değişimi yapan firmalar tarafından
EVD uygulamalarında kullanılır; ancak gerek duyulduğunda ticari ürün paketlerinde ya da taşıma
birimlerinin üzerinde ürünün alışverişinde yer alan tarafları ya da ürünün yer değiştirmesine ilişkin
bilgileri göstermek üzere (Örnek: ürünün satıcısı/dağıtıcısı, ürünün teslim yeri vb.) barkod olarak
basılabilir.
Yer numaralarının barkodlarında GS1 - 128 barkod alfabesi kullanılır. Barkod basılırken kullanılacak
Uygulama Tanımlayıcı, kullanılan GLN’in nereyi (satıcı, alıcı, teslim noktası vb.) ve ne amaçla
tanımladığına (fatura edilecek, gönderilecek, transfer edilecek vb.) bağlı olarak değişir.
5. DEMİRBAŞLARIN TANIMLANMASI
GS1 Sisteminde numaralndırılarak tanımlanan demirbaşlar ikiye ayrılırlar:
1) Geri dönüşümlü dolayısıyla hareketi izlenen kaplar (depozitolu kasalar, variller vb.)
2) Yer değiştirmeyen sabit demirbaşlar
5.1. Geri Dönüşümlü Demirbaşlar
Genellikle taşıma ve depolama amacıyla kullanılan, gönderildiği yerden gönderen tarafa iade edilen,
taşıma ve depolama işlemleri sırasında izlenmek istenen demirbaşlardır. GS1 Sisteminde bu tür
demirbaşlara verilen numara GRAI (Global Returnable Asset Identifier) olarak adlandırılır.
6. BARKODLARIN BASIM VE YERLEŞİM KURALLARI
6.1. BARKODUN ÜRÜN PAKETİ ÜZERİNDEKİ YERLEŞİMİ
Barkodun ürün paketi üzerindeki yeri, barkodun okunmasını kolaylaştırmalıdır. Örneğin, hızlı ve doğru
çalışmak zorunda olan kasiyerlerin paket üzerindeki barkodu bulmakla zaman yitirmemesi gerekir. Bu
nedenle, barkodun okunaklı olmasının yanı sıra paket üzerinde kolayca bulunabilir olması da önemlidir.
GS1 Sistemi, şekli ve boyutları birbirine benzeyen ürün paketleri üzerindeki barkodların da benzer
konumlarda olmalarını önermektedir.
6.1.1. Genel Kurallar
Barkodun ürün paketi üzerine yerleştirilmesinde aşağıdaki kurallar uygulanmalıdır:
• Barkod, ürünün tabanına (paket dik durduğunda alt kısma) yakın yerde olsun
• Barkod, ürün paketinin arka yüzünde olsun
• Barkodun sol ve sağ tarafında en az 5 milimetrelik (yarım santimetre) boş alan kalsın
(barkod, paketin köşelerine dayanmamalı, ambalaj üzerindeki resim/desen/grafik ile içiçe
geçmemeli)
• Barkod, düz (engebesiz) yüzey üzerinde olsun
• Barkod, paketin kenarlarının birleşim/bağlantı yerinde olmasın
• Barkod, paketin buruşabilecek yerinde olmasın, buruşmasın ve kıvrılmasın
• Paketin dar ve geniş yüzleri varsa, barkod, geniş yüzün sol kenarından başlayan ilk 15 cm
içerisinde bulunsun
6.1.2. Yumuşak (Buruşabilen) Paketler
Torba türünde, şekli sabit olmayan ve buruşabilen ürün paketlerinde barkod olabildiğince düzgün olan
zemin üzerinde yer almalıdır. Seçilen yer, paketin içeriği boşaltıldıktan sonra bile en az yıpranan yer
olmalıdır.
6.1.3. Şişeler ve Kavanozlar
Barkod, şişenin/kavanozun gövdesi üzerinde yer almalı, şişe/kavanoz kapağının üzerinde ya da kapağa
yakın yerde olmamalıdır.
6.1.4. Silindir Kaplar
Silindir kaplar üzerindeki barkodlar her zaman kabın tabanına dik (90 derecelik açıda) ve aşağıdan
yukarıya/yukarıdan aşağıya bakıldığı durumda “merdiven” (ladder orientation) gibi gözükecek biçimde
olmalıdır.
Silindir kaplarda, kap dik durduğunda soldan sağa/sağdan sola bakıldığında “çit” (picket fence
orientation) biçiminde gözüken, yani tabana paralel olan barkodlar, barkod okuyucular tarafından
okunamazlar.
6.2. BARKODUN YÜKSEKLİĞİ
Barkod çubuklarının yüksekliği barkodun kolayca okunabilmesini sağlamak açısından önemlidir.
Özellikle “omnidirectional” olarak nitelenen, hemen her açıdan ışın saçarak okuma yapılmasını sağlayan
barkod okuyucuların bir barkodu ilk taramada okuması, satış noktasındaki uygulamaya hız
kazandırmaktadır.
Barkodun yüksekliği ile uzunluğu belirli bir oran içerisinde olmalıdır. Barkod çubuklarının yüksekliği
azaldıkça barkodun bir kerede okunma olasılığı da düşer.
Gerçekte, satış noktasında okutulacak bir GS1 barkodunun yüksekliği ile boyunun birbirine eşit olması,
yani barkodun “kare” görünümde olması ideal durumdur; ancak paket üzerindeki yerleşimden ötürü
buna olanak bulunamadığı durumlarda, çubuk yükseklikleri azaltılabilir.
Barkod çubuklarının yüksekliğinin, kabul edilebilir orandan daha çok azaltılması işlemi “kısaltma”
(“truncation”) olarak adlandırılır.
6.3. EAN-13 VE EAN-8 BARKODLARININ BOYUTLARI
Barkodun uzunluğu (boyu) sol ve sağ yanlarındaki koruma boşluklarını (“margin”) da içerecek şekilde
hesaplanır. Bu boşluklar, barkod okuyucuların barkodun başlangıç ve bitişini algılaması için zorunludur;
bu nedenle boşluklar hiçbir biçimde yok edilmemelidir.
EAN-13 ve EAN-8 barkodunda kullanılması gereken koruma boşlukları “<” ve “>” işaretleri ile belirtilir.
Barkodun alt ya da üst bölümünde numaranın içeriği ile birlikte görülen bu işaretlerin kapsadığı bölüm
boş bırakılmalı, böylece barkodun solunda ve sağında koruma boşlukları oluşturulmalıdır.
EAN-13 ve EAN-8 barkodları, arkadaki tabloda verilen boyutların %80 ile %200 arasında bir
küçültme/büyültme oranı ile basılabilirler.
6.4. BARKODUN BASILMASI
Barkodun basılması ve ürün paketinin üzerinde yer alması için uygulanabilecek değişik yöntemler
vardır. Bu yöntemlerden herhangi biri seçileceği sırada, ürün barkodunun ürüne nerede iliştirileceği,barkod etiketinin üzerinde yer alması istenen bilgiler, basılması istenen barkod sayısı gibi çeşitli
etkenler göz önüne alınmalıdır.
Eğer bir ürünün barkodu çok sayıda basılacak ise en ucuz ve kolay yöntem, barkod için master film
edinmektir.
Eğer barkodlar değişken miktarlı ürünler ya da taşıma birimleri için üretilecekse ya da barkod etiketinin
üzerinde paket içeriğine ilişkin zamanla değişen bilgiler olması isteniyorsa (son kullanma tarihi, üretim
tarihi ya da taşıma biriminin içindeki ürün miktarı) bu durumda en uygunu ürünün oluştuğu anda
barkod etiketini basmak ve ürüne yapıştırmaktır. Bu amaçla bilgi sistemine bağlı barkod yazıcılardan
yararlanılabilir.
6.4.1. Master Film Kullanımı ile Barkod Basımı
Master film, bir baskı makinesinde üretilen, üzerinde barkodun bulunduğu negatif ya da pozitif filmdir.
Master filmin üretimi sırasında, barkodun çubukları doğrudan filmin üzerine çizilir. Bu film, daha sonra
ambalaj üzerine baskı yapmak üzere kullanılacağından çok temiz olmalı, basılan barkod ise standart
ölçülere uygun olmalıdır.
Master filmler, Master Film Üreticileri tarafından hazırlanırlar. TOBB-GS1 TÜRKİYE’nin onayladığı
Master Film Üreticilerinin listesi TOBB-GS1 TÜRKİYE’den edinilebilir.
Master filmin kalitesi, ambalaj üzerine yapılan barkod baskısının barkod okunduğu sırada herhangi bir
sorun yaratmaması ve ilk okumada okunması ile anlaşılır.
Master filmin kalitesi aşağıdaki ölçütlere bağımlıdır:
Boyut: Barkodun boyutları “büyültme faktörü”ne (“magnification factor”) bağımlıdır. Bir barkod
büyültme faktörü ile tanımlanan sınırlar içerisinde kalmazsa okunma sorunları yaşanır. Barkodun
boyutlarında yapılacak herhangi bir değişiklik okumayı riske sokabilir.
Çubuk Yüksekliği: Çubuk yüksekliği, barkodun boyuna (uzunluğuna) bağlı olarak seçilmelidir.
Kısaltma işleminin uygulanması barkodun okunmaması riskini doğurur.
Renk: Barkodun yer aldığı yüzeyin rengi çok önemlidir. Barkodun okunabilmesi için barkoddaki koyu
çubuklar ile zemin rengi arasında yeterli kontrast sağlanmış olmalıdır. Genel olarak açık renklerin
(kırmızı ve turuncu gibi sıcak renkler de dahil olmak üzere) zeminde olması, çubukların ise koyu
renklerden (siyah, lacivert, koyu yeşil gibi) seçilmesi uygun olur. Okunabilir ve okunayan renk
kombinasyonları için TOBB-GS1 TÜRKİYE’ye başvurulabilir.
6.4.2. Sık Karşılaşılan Sorunlar ve Çözümler
Parlama: Altın ya da gümüş benzeri parlaklık veren zeminlerde yaşanan bu sorun, zemin ile çubuklar
arasındaki kontrastın yeterli olmamasına neden olur; bu durumda barkodun okunmaması olasılığı
doğar. Parlak zeminlerde yer alması istenen barkodlar için en uygun çözüm, barkodun ambalaj
üzerinde bir çerçeve içine alınması ve ayrı bir zemin rengi (tercihen beyaz üstüne siyah) üzerine
basılmasıdır.
Saydam (şeffaf) zemin: Barkod, cam, plastik, naylon, jelatin gibi saydam zemin üzerine
basıldığında, zemin rengine bağımlı olarak okunmama olasılığı doğmaktadır. Ürün paketinin saydam
olduğu durumlarda barkod için ambalaj üzerinde ayrı bir çerçeve yapmak ve barkodu okunabilecek bir
zemin ve çubuk rengi ile basmak en uygun çözümdür.
Süt rengi gibi plastik malzemeler ilk anda barkodun okunması için uygun zemin rengi gibi görünseler
de gerçekte bu tür malzemeler de saydam malzemeler ya da parlama yapan malzemeler gibi sorunlar
çıkarabilirler. Dolayısıyla okunmama kuşkusu olan her durumda barkodun bir çerçeve içine alınmasında
yarar vardır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder